İnmelerin çok önemli bir kısmı, boyun ve beyin atardamarlarını etkileyen damar sertliğinin hastalığının bir sonucu olarak gelişir. Bu nedenle, inme genellikle 65 yaş üstü kişilerde gelişir. Damar sertliği hastalığına neden olan veya damar sertliğini hızlandıran her türlü risk faktörleri, inme gelişimi için de risk oluşturur.
İnme için risk faktörlerini;
- Değiştirilemez risk faktörleri
- Değiştirilebilinir risk faktörleri
olmak üzere iki gruba ayırabiliriz. Değiştiremediğimiz risk faktörleri, genetik olarak sahip olduğumuz ve değitirmenin mümkün olmadığı risklerdir. Bununla birlikte, inme risk faktörlerinin büyük çoğunluğu önlenebilir veya değitirilebilir niteliktedir. Uygun önlemler ve tedavilerle inme gelişimi önlenebilir.
Değiştirilemez inme risk faktörleri:
- Yaş: Yaş ile birlikte inme riski artar.
- Cinsiyet: İnme erkeklerde daha sık görülmektedir.
- Anne / babanın inme geçirmiş olması
- Kan pıhtılaşmasına neden olan hastalıklar (Protein C eksikliği, CADASIL hastalığı, Lupus hastalığı, gibi)
Değiştirilebilinir inme risk faktörleri
- Hipertansiyon
- Sigara
- Şeker hastalığı
- Kalp-damar hastalıkları (kalp kapağı hastalıkları, kalp yetmezliği)
- Şahdamarı darlığı
- Kalp ritim bozukluğu (atrial fibrilasyon)
- Kolestrol yüksekliği
- Obesite, aşırı kilo
- Sağlıksız beslenme
- Hareketsiz yaşam şekli
- Aşırı alkol tüketimi
- Uyuşturucu ilaç kullanımı
İnme, önlenebilir bir hastalıktır. Kişiye özel risk faktörlerinin detaylı değerlendirilmesi sonucunda, gerekli önlem ve tedaviler uygulandığında inme riski ciddi oranda azaltılabilir. Hipertansiyon, en önemli risk faktörlerinin başında gelir. Hipertansiyon çok yaygın bir hastalıktır. Hipertansiyon, hastaların önemli bir kısmında hiçbir belirti vermeden atardamar duvarında yaygın hasara ve kireçlenmeye neden olur. Kan basının kontrol altına alınması, tek başına inme riskinde %35-45 oranında bir azalmaya neden olur. Şeker hastalığı, diğer önemli bir inme risk faktörüdür. Şeker hastalığı teşhisi konulmuş kişilerde inme geçirme riski daha yüksektir. Ancak, kan şeker düzeyinin sıkı şekilde kontrol altına alınarak takip edilen şeker hastalarında inme riski önemli oranda düşmektedir.
Şahdamarında damar kireçlenmesine bağlı darlık olması, inme gelişmeni yönünden risk oluşturur. Şah damarı duvarındaki kireç tabakasının düzensiz yüzeyi, pıhtı oluşumunu kolaylaştırır. Kireçlenme noktalarında oluşan pıhtıdan kopan parçalar, kan akımıyla gittikleri beyin atardamarlarını tıkayarak inme gelişmesine neden olur. Ayrıca, atardamar duvarındaki kireç tabakası zamanla kalınlaşarak, damar içinden geçen kan akımını kritik düzeyde azaltan darlıklara ve hatta tıkanıklara neden olabilir. Atardamarın daraldığı noktadan geçen kan akımının kritik bir düzeyin altına düşmesi durumunda da inme gelişebilir. Şahdamarındaki darlığın %70 düzeyine ulaştığı durumlarda ilaç tedavisi yetersiz kalır ve ilaç tedavisine ek olarak girişimsel bir tedaviye ihtiyaç duyulur. Yapılan çalışmalar sonucunda boyun atardamarlarında %70 ve üstü darlık gelişmiş hastalarda ilaç tedavisine ek olarak girişimsel bir müdahalenin yapılmasının, inme / felç geçirme olasılığını anlamlı oranda azalttığı görülmüştür. İnme önleyici bu müdahele, stent tedavisi veya açık cerrahi (endarterektomi) yöntemiyle yapılmaktadır.
Sigara ve alkol tüketimi, inme geçirme yönünden yüksek risk oluşturmaktadır. İnme riskin azaltılması için, sigara kullanan kişilerin bu alışkanlıklarını terk etmeleri, aşırı alkol tüketenlerin de alkol alımını ciddi oranda azaltmaları gereklidir. Sebze, lif bakımından zengin sebze ve baklagiller ve balık ağırlıklı, yağdan fakir (sadece zeytinyağ gibi doğal bitki özlü sıvı yağların kullanıldığı), kırmızı etin sınırlandığı bir beslenme reçetesi, inme riskini azaltır.
Atrial fibrilasyon (kalp ritim bozukluğu) olan kişilerde, kalp boşluğu içindeki kan, kalpten etkili bir şekilde pompalanamadığı için kalp içinde pıhtı gelişme riski artar. Kalp içinde oluşan pıhtılar, kalbin pompalaması ile şahdamarı içine kaçarak beyin atardamarlarında ani tıkanmalara ve hastada inme gelişmesine neden olabilir. Bu hastalarda, pıhtı oluşmunu engelleyen kan sulandırıcı ilaçların düzenli kullanılması inme riskini önemli oranda azaltır.
