Şahdamarları, boynumuz her iki yanında yer alarak beynimizin beslenmesi için gerekli kanın taşınması ile görevli atardamarlarımızdır. Şahdamarı, damar sertliği olarak bilinen ateroskleroz hastalığında sıkça etkilenen damarlardan biridir. Ateroskleroz, yani damar sertliği hastalığı, şahdamarının duvarında yağ ve kireç birikimine neden olur. Sağlıklı bir şahdamarının duvarı esnek yapıda, içi yüzeyi de pürürsüzdür. Damar duvarı içinde biriken yağ ve kireç, damar duvarının esnekliğini kaybederek sertleşmesine, damar iç yüzeyinin girinti-çıkıntılı düzensiz bir hal almasına, damarın zamanla daralmasına ve şahdamarı içinden geçerek beyine giden kan akımının azalmasına neden olur. Şahdamarının duvarında birikmiş yağ ve kireç tabakasının düzensiz yüzeyinde oluşan küçük pıhtılar, kan akımı ile beyin damarları içine kaçarak bu damarların tıkanmasına ve hastada ani inme (beyin krizi) gelişmesine neden olabilir.

Damar duvarındaki yağ tabakasının kalınlaşması sonucunda şahdamarındaki kan akımının kritik bir düzeyin altına düşmesi durumunda, beynin beslemesi bozulmaya başlar ve hastada iskemik ataklar adını verdiğimiz ciddi belirti ve şikayetlerin ortaya çıkar. Geçici iskemik ataklar, “uyarıcı küçük inmeler” dir. Hastayı, yaklaşmakta olan bir kalıcı ve ciddi inme ve felç riski yönünden uyaran “öncü” ve “uyarıcı” ataklardır. Geçici iskemik ataklara neden olan karotis damarı darlığı, uygun şekilde tedavi edilmezse, hastada kalıcı iskemik inme / felç durumu gelişebilir.

Şahdamarı darlığının takip ve tedavisi hastaya özel çok sayıda faktör göz önüne alınarak yapılmaldır.

Şahdamarı darlığı olan hastaların tedavisi planlanırken aşağıdaki gibi pek çok etken incelenip değerlendirilmeli, dikkate alınmalıdır.

• Hastanın yaşı,
• Hastada şikayet ve belirtilerin varlığı,
• Şikayet veya atakların sıklığı ve süresi,
• Şahdamarındaki daralmanın derecesi,
• Damar duvarında biriken yağ tabakanın şekli ve iç yapısı,
• Diğer şahdamarında daralma veya tıkanıklık olup olmaması,
• Beyin MR görüntüleme (manyetik rezonans görüntüleme) bulguları,
• Hastada damar sertliği için risk faktörlerinin varlığı ve şiddeti (şeker hastalığı, hipertansiyon, sigara, yüksek kolestrol gibi)

Şahdamarındaki darlığın, çap olarak %50’ye ulaşmadığı durumda, hastada var olan risk faktörlerinin kontrol altına alınması ve pıhtı gelişimini önleyici ilaç tedavisi yeterli olabilir:

• Yaşam şeklinin düzenlenmesi: Hastanın sağlık durumuna uygun hareketli bir hayat stili ve hastaya uygun sağlıklı beslenme
• Sigaranın bırakılması
• Kan basıncının normal sınırlarda tutulması
• Kan şekerinin kontrol edilmesi
• Kan kolestrol ve lipid düzeylerinin kontrol edilmesi
• Pıhtı önleyici ilaçlar (aspirin, kolpidogrel gibi)
• Alkol kullanan hastalarda alınan alkol miktarın kısıtlanması

Şahdamarındaki darlık derecesi %50-70 arasında olan hastaların tedavi planması, hastanın bu darlığa bağlı olarak iskemik ataklar geçirip geçirmediği, şikayetlerin ve atakların ilaç tedavisine olan cevabı, beyin MR bulguları gibi çok sayıda faktör değerlendirilerek yapılır. Genel olarak, medikal tedaviye ramen geçici iskemik atak geçirmeye devam eden hastalarda, ilaç tedavisine ek olarak şahdamarındaki darlığa yönelik olarak stent veya cerrahi tedavi yapmak gerekebilir.

Şahdamarındaki darlığın %70 düzeyine ulaştığı durumlarda ilaç tedavisi yetersiz kalır ve ilaç tedavisine ek olarak girişimsel bir tedaviye ihtiyaç duyulur. Yapılan çalışmalar sonucunda boyun atardamarlarında %70 ve üstü darlık gelişmiş hastalarda ilaç tedavisine ek olarak girişimsel bir müdahalenin yapılmasının, inme / felç geçirme olasılığını anlamlı oranda azalttığı görülmüştür. İnme önleyici bu müdahele, açık cerrahi (endarterektomi) veya stent tedavisi yöntemiyle yapılmaktadır.



Karotis stentleme işlemi, girişimsel nöroradyoloji uzmanları tarafından uygulanır. Şahdamarı stent tedavisi, herhangi büyük cerrahi kesi yapmadan damar içinden (endovasküler yolla) anjiografi cihazı kullanılarak uygulanır. Hastanın kasık atardamarına çok küçük bir kesi ile girilir. Kasık atardamarı yoluyla, çok ince özel kılavuz tel ve özel yapıda ince çaplı kateterler ile damar içinden şahdamarındaki darlık bölgesine ulaşılır. Şah damarı stentleme tedavisinin ilk aşamasında bir “pıhtı koruma cihazı (filtre)”, darlıktan daha ileri bir noktada geçici süreyle şah damarı içine açılır. Bu filtre, stentleme sırasında darlıktan kopabilecek küçük pıhtı ve kireç parçalarının beyin damarlarına ulaşmasını engeller. Pıhtı koruyu filtre ile beyin koruma altına alındıktan sonra şah damarı içindeki darlık bölgesinde bir stent açılır. Stent açılıp, şahdamarı normal çapına getirildikten sonra koruyucu filtre toplanıp, geri alınır ve işlem sonlandırılır. Stent tedavisi sırasında hasta herhangi bir ağrı hissetmez. Şahdamarı stent tedavisi uygulanan hasta, herhangi bir komplikasyon gelişmediği takdirde, işlem sonrasında 2-3 gün içinde normal günlük aktivitelerine geri dönebilir.



Açık cerrahi (endarterektomi), kalp-damar cerrahları tarafından uygunan bir ameliyattır. Bu ameliyatta, şah damarı kesilerek açılır ve damar içinde içinde darlık oluşturan yağ ve kireç tabakası kazınarak çıkartılır.