Şah damarında tıkanıklık veya darlık olan hastalarda kalıcı bir inme ve felç gelişme olasılığını azaltmak için kan sulandırıcı veya pıhtı önleyeci ilaç tedavisi uygulanır. Şah damarında (karotis damarı) darlığın %60-70 düzeyine ulaştığı durumlarda ilaç tedavisi yetersiz kalır ve ilaç tedavisine ek olarak girişimsel bir tedaviye ihtiyaç duyulur. Yapılan çalışmalar sonucunda boyun atardamarlarında %70 ve üstü darlık gelişmiş hastalarda ilaç tedavisine ek olarak girişimsel bir müdahalenin yapılmasının, inme ve felç geçirme olasılığını önemli oranda azalttığı görülmüştür. Karotis stentleme tedavisi, şah damarında darlık olan hastalarda kalıcı inme veya felç gelişme olasılığını önlemek amacıyla yapılır.
Stent tedavisi nasıl yapılır?
Boyun damar darlıklarının stent ile tedavisi, girişimsel nöroradyoloji uzmanı hekimler tarafından yapılır. Stent tedavisinden en az bir hafta önce hastaya iki farklı pıhtı önleyici ilaç başlanır. Hasta pıhtı önleyici ilaçları 4-5 gün kullandıktan sonra ilaçların yeterli pıhtı önleyici etkiyi gösterip göstermediği, bir kan testi yapılarak kontrol edilir. Stent tedavisi, anjiografi cihazı kullanılarak damar içinden, kapalı yöntemle gerçekleştirilir. Stentleme işlemi, hastanede yatırılarak uygulanan bir tedavidir. Hasta, tedaviden en az bir gün önce hastaneye yatırılarak gerekli tetkik ve hazırlıklar tamamlanır. Böbrek yetmezliği veya böbrek fonksiyonunda bozukluk olan hastalarda, işlem sırasında kullanılacak ilaçların böbrek üzerine olumsuz etkilerini azaltıp, ortadan kaldırmak için gerekli böbrek koruyucu tedaviler başlanır. Şeker hastalığı olan hastalarda, işlem öncesinde kan şeker düzeyinin normal sınırlara getirilmesi önemlidir. İşlem öncesindeki hazırlık döneminde, şeker hastalığı tedavisinde gerekli düzeltmeler yapılarak, hastanın stent tedavisi işlemine kan şekeri kontrol altında girmesi sağlanır.
Stent tedavisi başlangıcında, kasık bölgesinde bacak ataradamarı içine 2 milimetre çapında ince bir kateter yerleştirilir. İşlemin tüm aşamaları, bu 2 milimetre çapındaki kateter içerisinden, anjiografi cihazı ile izlenip, yönlendirilerek gerçekleştirilir. Şah damarı stentleme tedavisinin ilk aşamasında bir “pıhtı koruma cihazı (filtre)”, darlıktan daha ileri bir noktada geçici süreyle şah damarı içine açılır. Bu filtre, stentleme sırasında darlıktan kopabilecek küçük pıhtı ve kireç parçalarının beyin damarlarına ulaşmasını engeller. Bu nedenle, pıhtı koruyucu cihaz kullanmadan şah damarına stent tedavisi yapılmamalıdır. Pıhtı koruyu filtre ile beyin koruma altına alındıktan sonra şah damarı içindeki darlık bölgesinde bir stent açılır. Stentler, hafızalı metal alaşımdan (nikel-titanyum) imal edilmiş metal kafeslerdir. Yani, açılmadan önce 1.5 milimetre çapında plastik tüpün (kateterin) içine bir ip gibi sündürülmüş olan stent, üzerindeki kateter sıyrıldığı zaman 7-9 milimetre çapında metal bir kafes şeklini alarak açılır. Şah damarı içindeki daralmış bölgede açılan stent, darlığı açarak damarın normal genişliğe ulaşmasını sağlar. Karotis damarı içinde darlık oluşturan kireç tabakasının daha sert olduğu hastalarda, stentin içinden bir balonlu kateter ile ek genişletme işlemi (balon anjioplasti) gerekebilir. Stent açılıp, gerekirse balon anjioplasti yapıldıktan sonra pıhtı koruyucu filtre cihazı kapatılıp, geri alınarak işlem sonlandırılır. İşlem sonrasında, hasta tedbir amaçlı 1-2 gün hastanede yatırılarak takip edildikten sonra taburcu edilir. Ek tıbbi problem olmayan hastalarımız taburcu olduktan sonra 2-3 gün içinde normal günlük yaşamına geri dönebilirler.
Stent tedavisinin riskleri nelerdir?
Boyun damar darlıkları için yapılan stent tedavisi, tecrübeli girişimsel nöroradyoloji uzmanları tarafından yapıldığında oldukça güvenli ve düşük riskli bir işlemdir. Pıhtı koruyucu filtre kullanılarak ve nöroradyologlar tarafından yapılan şah damarı stentleme işleminin riski %1’in altındadır. İşlem sırasında beyin damarları içine pıhtı parçasının kaçarak geçici veya kalıcı inme oluşturması, bu tedavinin en ciddi komplikasyonudur. Ancak, tecrübeli elllerde, pıhtı koruyucu filtre kullanılarak yapılan bir stent tedavisinde bu komplikasyonun gelişme olasılığı çok düşüktür.
Stentleme sonrasında hasta takibi
Boyun damar darlıklarına yönelik yapılan stent tedavisinden 3 ay sonra Doppler ultrasonografi ve 6 ay sonra da Bilgisayarlı Tomografi-anjiografi (BTA) ile stent takılan damarın son durumu kontrol edilir. Daha sonra, 6 ayda bir yapılan ultrasonografi ile hastamız takip edilir.
Damar kireçlenmesine ve dolayısıyla şah damarı tıkanıklığına neden olan faktörlerin kontrol altına alınması, hastalığın tekrarlamasını veya farklı bir noktada yeni bir darlık gelişmesini engelleyecektir. Yüksek kan şekeri, hipertansiyon (yüksek kan basıncı), yüksek kötü kolestrol düzeyi, sigara ve aşırı alkol kullanımı, boyun damarında darlık gelişimi için en önemli risk faktörleridir. Bu nedenle, stent tedavi sonrasında hastanın kan basıncı, kan şekeri ve kolestrol düzeyleri kontrol edilmeli, gerekli durumlarda uygun ilaç tedavileri başlanmalıdır.